Nói bụng- ventriloquism

Bài này minh họa về quá trình tri giác và ảo tưởng. Ngoài ra, nội dung cũng khá hữu ích cho các chuyên gia Ngôn ngữ trị liệu tìm hiểu về “Lời nói”. Bài dịch có thay đổi một số chi tiết để làm rõ hơn khía cạnh tri giác, ảo tưởng và lời nói.

Bởi: Martha Henriques Ngày 11 tháng 7 năm 2018. “How Ventriloquism Tricks the Brain”- NATURAL SCIENCE

Thuật nói bụng tác động lên não như thế nào
Nghiên cứu mới cho thấy bộ não của chúng ta đặt trọng tâm vào thị giác hơn là thính giác trong việc xác định nguồn gốc của âm thanh. Nhưng tại sao?
Hầu hết thời gian, bộ não con người hoạt động giống như một cỗ máy thông minh, ghép nối liền mạch (tri giác) những cảm giác từ các giác quan khác nhau tấn công chúng ta từ mọi góc độ trong suốt thời gian thức giấc. Năm giác quan chính của chúng ta—thị giác, thính giác, xúc giác, khứu giác và vị giác—nhận tín hiệu từ môi trường thông qua các tế bào chuyên biệt, gửi một dòng tín hiệu liên tục đến não. Bộ não thường làm rất tốt việc hiểu những cảm giác lộn xộn này, đôi khi quá tốt. Khi bộ não gặp phải “trục trặc” trong “ghép” thông tin mà nó nhận được từ môi trường xung quanh, mô hình bất thường này dẫn đến một số ảo tưởng kỳ dị.
Thuật nói bụng, khi chúng ta cảm nhận được âm thanh phát ra từ một vật thể mà thực tế là im lặng, là một ví dụ kinh điển về ảo tưởng này, với một biểu diễn trên sân khấu múa rối, giữa con rối và người biểu diễn điều khiển nó. Người biểu diễn nói trong khi cử động môi ít nhất có thể, đồng thời thực hiện các chuyển động rõ ràng hơn ở miệng của con rối. Kết quả là con rối vô tri dường như là người tạo ra những câu châm biếm và pha trò chứ không phải người nói bụng.
Sai lầm (của ảo tưởng) trong thủ thuật này liên quan đến việc người biểu diễn, bằng cách nào đó “ném” giọng nói của họ thông qua một thủ thuật thông minh. Trên thực tế, chính bộ não của khán giả mới thực hiện ảo tưởng này.
“Hãy tưởng tượng bạn nghe thấy một âm thanh lớn, đồng thời có sự xuất hiện đột ngột của một thứ gì đó. Sau đó, tự động – do sự trùng hợp về thời gian – bạn sẽ có xu hướng liên kết hai sự kiện này có cùng nguồn gốc,” Salvador Soto-Faraco, Giáo sư Nghiên cứu ICREA tại Đại học Pompeu Fabra ở Tây Ban Nha, người nghiên cứu về nhận thức và khả năng nói bụng, cho biết. “Đó là suy luận xảy ra trong ảo tưởng của người nói bụng.”
Trong cuộc sống đời thường, việc cho rằng âm thanh và chuyển động đi đôi với nhau là một điều rất hợp lý. Một tiếng nổ lớn và một tia sáng xảy ra cùng lúc thường là hậu quả của một sự kiện duy nhất—chẳng hạn như tiếng xèo xèo và tia lửa điện từ phích cắm hoặc tiếng còi báo động và đèn nhấp nháy của xe cứu thương. Điều quan trọng là hai sự kiện thị giác và thính giác phải xảy ra gần như cùng lúc để thủ thuật này phát huy tác dụng.
Soto-Faraco cho biết: “Ảo tưởng nói bụng có thể được tạo ra mạnh mẽ hơn hoặc yếu hơn, tùy thuộc vào thời điểm giữa ánh sáng nháy và âm thanh”. “Nếu có một khoảng cách dài hơn thì đột nhiên ảo tưởng không còn mạnh nữa.”
Thính giác của chúng ta báo cáo thông tin về vị trí của âm thanh theo một cách rất khác so với thị giác của chúng ta. Đối với chúng ta, việc xác định vị trí của một vật thể trong không gian là điều cực kỳ dễ dàng, nhưng cố gắng xác định chính xác nơi âm thanh phát ra chỉ nhờ thính giác – tức là khi nhắm mắt – thì khó hơn rất nhiều. Hãy nghĩ xem việc bịt mắt sẽ khó khăn hơn nhiều khi chơi bóng đá. Bạn có thể nghe thấy, nhưng thực tế bạn không thể nhìn thấy chính xác vị trí của quả bóng.
Soto-Faraco cho biết: “Ở đây chúng ta có hai phương thức cảm giác khác nhau cung cấp thông tin về vị trí không gian, nhưng theo những cách rất khác nhau”. “Chúng tôi có thể nghĩ ra các loại tiền tệ khác nhau. Chúng không thể được sử dụng trực tiếp cùng nhau. Họ phải được chuyển đổi.”
Trong chuyển đổi này, não đặt trọng tâm vào thị giác hơn là thính giác. Điều này là do thị giác có xu hướng chính xác hơn nhiều. Soto-Faraco cho biết: “Trong 99,9% tình huống trong cuộc sống hàng ngày, điều này đáng tin cậy và không dẫn đến ảo tưởng – nếu không chúng ta sẽ hoàn toàn bối rối ”.
Nhưng đây chính là khoảng mà ảo ảnh nói bụng khiến não bộ bị kích động: thông tin cảm giác từ thị giác không đáng tin cậy. Miệng con rối đang cử động nhưng không có âm thanh nào phát ra. Thính giác bị chi phối bởi thị giác. Kết quả là, chúng ta thực sự thấy giọng nói của người biểu diễn rối đang phát ra từ miệng con rối.
Trên thực tế, có một quy luật cực kỳ đơn giản về cách não cân nhắc thông tin mà nó nhận được từ các nguồn cảm giác khác nhau. Nó dường như hoạt động theo một mô hình được gọi là “lý thuyết tích hợp tối ưu”. Lý thuyết này có thể được mô tả bằng một công thức toán học để quyết định mức độ tin cậy đối với bất kỳ thông tin cảm giác cụ thể nào tại một thời điểm nhất định. Vì vậy, nói cách khác, ảo tưởng nói bụng xảy ra khi não tính toán đúng, nhưng câu trả lời lại hơi sai do sắp đặt cố tình lừa dối trong môi trường.