Năm 2011 hoặc 2012, tôi không nhớ chính xác nữa, tôi có tham gia một lớp học về tâm lý học ở bệnh viện Tâm thần tỉnh Khánh Hòa, do một đôi vợ chồng người Pháp giảng dạy. Sự mơ hồ của chính tôi về phân tâm học, về vấn đề biểu tượng trong các phân tích tâm lý theo trường phái này khiến cho việc đọc cuốn sách Beneath the Mask, Bên dưới Mặt nạ, phiên bản 7th, quà tặng của anh Đặng Duy Thanh, Giám đốc bệnh viện, trở nên một thách thức kiểu như leo đỉnh Everest vậy. Xuân 2024 này tôi mới có can đảm mở cuốn sách để đọc. Vô cùng cảm ơn anh Thanh về món quà tinh thần vô giá này.
Ngay từ lời giới thiệu cuốn sách, của đồng tác giả, Giáo sư Tâm lý học Robert N. Sollod, tôi đã học được một bài học rất quan trọng, một trong kiến thức rất căn bản của việc tiếp cận Tâm lý học hiện đại nói chung và Tâm lý học Nhân cách nói riêng, đó là ý nghĩa của các thường nghiệm. Các bác sĩ Việt Nam ít xem trọng các mô tả ca lâm sàng như là một khởi đầu của của vấn đề lý thuyết. Đó không phải là một cách tư duy đúng. Và bài học từ ngành Tâm lý học không thể bị xem như là một lĩnh vực không có gì liên quan.
Chúng ta thử xem đoạn viết ngắn này nhé.
Bản chất con người từ lâu đã là một vấn đề gây tò mò và quan tâm lớn. Người ta luôn muốn có thể hiểu và dự đoán hành vi của người khác. Nhà sinh vật học và là nhà văn, từng đoạt giải thưởng Pulitzer, Edward O. Wilson đã đặt ra thuật ngữ biophilia để chỉ tình yêu và niềm đam mê của con người đối với cuộc sống xung quanh chúng ta. Sự quan tâm và chăm sóc của chúng ta đến cuộc sống của người khác còn lớn lao hơn biết bao.
Cho đến những năm 1900, việc tích lũy và truyền đạt sự hiểu biết về bản chất của con người được giao cho các triết gia, nhà văn và nhà sử học. Những người có học thức này cố gắng tìm hiểu bản chất con người, không chỉ thông qua kinh nghiệm cá nhân, mà còn bằng cách nghiên cứu Plutarch, Plato, Baruch Spinoza và Arthur Schopenhauer, đọc William Shakespeare và Charles Dicken, và nghiên cứu cuộc đời của các nhân vật lịch sử khác. Những kiến thức như vậy, với chiều sâu của nó và cách hiểu, không cung cấp bất kỳ cách thức nào về hệ thống hoặc cách kiểm chứng cho việc nhìn vào bản tính tự nhiên của con người.
Với sự ra đời của tâm lý học hiện đại, những cách thức mới để cố gắng hiểu bản chất của con người đã trở nên quan trọng. Những lý thuyết lớn về nhân cách mà chúng ta đang nghiên cứu ở đây là kết quả của nỗ lực trong thế kỷ qua nhằm khám phá và hình thành những hiểu biết mới về nhân cách. Những lý thuyết vĩ đại này tiêu biểu cho sự phát triển tương đối gần đây của nhân loại trong việc tìm hiểu nhân cách và bản chất của con người. Chúng cung cấp những hiểu biết thú vị có ảnh hưởng đến cách chúng ta trải nghiệm cuộc sống cũng như suy nghĩ và hành vi của chúng ta.
Giới thiệu Bên dưới Mặt nạ
Các lý thuyết về nhân cách là những mô hình tâm lý về bản chất con người, với tần suất đáng ngạc nhiên, phản ánh bản chất của người tạo ra chúng. Bên dưới Mặt nạ trình bày những lý thuyết cổ điển về bản chất con người, giống như cách mà mỗi nhà lý thuyết có thể làm, nếu nhà lý thuyết đó dạy ý tưởng của mình cho người mà đó lần đầu tiên tiếp xúc với chúng. Sự phát triển ý tưởng của nhà lý thuyết được chú trọng hơn, vì trình tự suy nghĩ của nhà lý thuyết và những thay đổi thể hiện trong dòng ý tưởng theo thời gian thường hấp dẫn và có giá trị hơn sản phẩm cuối cùng. Chúng tôi dự định giúp người đọc có thể đi trực tiếp từ phần mô tả lý thuyết trong Bên dưới Mặt nạ đến tác phẩm của chính nhà lý thuyết đó, mà không bị mất phương hướng do học các ý tưởng theo hình thức sách giáo khoa được lĩnh hội trước.
Một cách tiếp cận thông cảm đối với các lý thuyết về nhân cách không phải là mới. Điều làm cho 7 ấn bản Bên dưới Mặt nạ trở nên độc đáo là việc tiếp tục nhấn mạnh vào việc trình bày các ý tưởng của các nhà lý thuyết về nhân cách theo một cách phát triển. Việc giải thích sự phát triển của lý thuyết nhân cách nhất thiết phải kết hợp nguồn gốc cá nhân của các ý tưởng để làm sáng tỏ mối liên hệ giữa tâm lý của mỗi lý luận và tâm lý con người của chính nhà lý thuyết đó.
Để hoàn thiện và nhất quán, một cách tiếp cận mang tính chất phát triển đối với các lý thuyết về nhân cách đòi hỏi một số khám phá về lịch sử cá nhân, xung đột và ý định của nhà lý thuyết mà đã ảnh hưởng đến chân dung con người của nhà lý thuyết đó như thế nào. Bên dưới Mặt nạ đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu các nguồn thông tin cá nhân này ngay từ ấn bản đầu tiên. Kinh nghiệm kiểu lớp học với cách tiếp cận này là nó không chỉ dẫn đến sự hiểu biết đầy đủ hơn về các lý thuyết mà còn khiến chúng dễ nhớ bằng cách mở rộng chúng theo tỷ lệ của con người. Nói cách khác, Bên dưới Mặt nạ cho thấy cách suy nghĩ dẫn đến các lý thuyết chính, được lồng vào kinh nghiệm sống của các nhà lý thuyết trong bối cảnh văn hóa vây xung quanh. Trong một số trường hợp chúng tôi nhận ra rằng các lý thuyết được trình bày đã tạo ra những giải pháp cho những khó khăn mà các nhà lý thuyết trải nghiệm.
Một hệ quả của cách tiếp cận phát triển trong đào tạo về các lý thuyết nhân cách là hiệu quả của việc quy giản các lý thuyết phức tạp thành những tóm tắt ngắn gọn về các nguyên tắc cơ bản sẽ bị mất đi. Đạt được là nhiệm vụ tốn nhiều thời gian hơn nhưng thú vị hơn khi theo dõi quá trình sáng tạo của nhà lý thuyết với nhiều sai sót của nó, đặt ra những câu hỏi cá nhân nhức nhối, và người ta hi vọng sẽ có được giải pháp cuối cùng. Có một điểm quan trọng trong cách tiếp cận này. Quan sát quá trình tư duy của người đưa ra ý tưởng là một ứng dụng trong nhận thức. Đôi khi hoàn toàn không nhận thức được mình đang làm như vậy, người đọc tự suy luận một cách quy nạp để giải quyết vấn đề như nhà lý thuyết, mà họ đang tìm hiểu, được cho là đã làm, hoặc họ suy luận ra các câu hỏi, xem những điểm bất thường hoặc khám phá những ngoại lệ của một lý thuyết mới theo cách mà một nhà lý thuyết đã nghiên cứu trước đó có thể đã làm. Sự chú ý suy nghĩ về các vấn đề tâm lý cùng với những sai sót và những thay đổi tuần tự của nó dạy cho ta tư duy tâm lý.
… Sau một thời gian, điều mà người học sẽ thấy sức mạnh trí tuệ của mình đã tăng lên nhờ nghiên cứu tâm trí của thầy mình. Nhưng trong tất cả những tâm trí không cân bằng, sự phân loại được thần tượng hóa, được coi là mục đích cuối cùng, chứ không phải là một phương tiện có thể cạn kiệt nhanh chóng, đến nỗi trước mắt họ, những bức tường của hệ thống hòa quyện vào nhau ở chân trời xa xôi với những bức tường của vũ trụ… Ralph Waldo Emerson
Can Thiệp Đa Ngành 