Đoạn trích này không phải là đoản văn tự sự mà là kết luận khoa học về các khái niệm chức năng tâm lý của con người, làm cơ sở cho Tâm thần học, đặc biệt là lĩnh vực Rối loạn nhân cách.
Trích dịch theo C. ROBERT CLONINGER, và NIGEL LESTER, 2024 (Kaplan and Sadocks Comprehensive Textbook of Psychiatry 11th)
Cơ chế cơ sở của nhân cách con người là hệ thống học tập, vì vậy nhân cách không cố định hay được xác định ngay từ khi sinh ra. Khi chúng ta khỏe mạnh, chúng ta không ngừng học hỏi và tạo dựng sức khỏe cho mình trong từng khoảnh khắc. Tính linh hoạt và sáng tạo này cho phép chúng ta vừa định hình vừa thích ứng với những thay đổi của điều kiện bên trong và bên ngoài. Sự xuất hiện của khả năng tự ý thức ở con người hiện đại đã mang theo những kỹ năng nhận thức để hồi tưởng sống động về quá khứ, đánh giá hiện tại và dự đoán giàu hình ảnh về những tương lai có thể. Tự ý thức cũng cung cấp cho con người khả năng phát triển các chuẩn mực xã hội và giá trị văn hóa để duy trì các cộng đồng lớn, trong đó mọi người thường có thể hợp tác tôn trọng lẫn nhau và xác định một cách tối ưu với nhau và với thế giới, trong ý thức hài hòa về sự phụ thuộc lẫn nhau và ý thức sự tương thông ý thức.
Ví dụ: sự tương tác qua lại được chia sẻ giữa người chăm sóc và đứa trẻ cho phép mỗi người trải nghiệm tác động của họ đối với trải nghiệm của người kia. Thông qua những mối quan hệ tương thông ý thức như vậy, trẻ phát triển niềm tin và lòng tự trọng khi chúng cảm thấy được yêu thương, và đáng được yêu thương, có giá trị và có thể có giá trị. Thật không may, một số điều kiện (ví dụ như lạm dụng và bỏ bê trẻ em, và nói chung hơn là sợ hãi, bạo lực và bất công xã hội trong xã hội) làm suy yếu sự phát triển của khả năng tự ý thức, làm suy giảm tiến trình tự hiện thực hóa, sự tương thông ý thức và tính siêu vị kỉ của bản thân. Hậu quả của những khiếm khuyết đó là tri nhận của cả cá nhân và văn hóa về các mục tiêu và giá trị hướng dẫn cách sống của con người có thể trở nên không thích ứng và không bền vững. May mắn thay, tuổi vị thành niên mang theo những thay đổi về nhân cách, sẽ kích thích việc đánh giá lại các truyền thống văn hóa, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hình thành sáng tạo về bản sắc/ identity và sự đánh giá lại các mục tiêu và giá trị của xã hội, mà có thể không còn bền vững hoặc có lợi nữa.
Ví dụ, Khảo sát Giá trị Thế giới và các nghiên cứu tiến cứu khác đã xác định ba nhóm người có giá trị tương ứng với sự thống trị của một trong ba hệ thống học tập của con người:
(i) “những người truyền thống” học chủ yếu bằng hành vi có điều kiện có tính phản ứng cao về mặt cảm xúc và chống lại việc thay đổi thói quen và tập quán của họ,
(ii) những “người theo chủ nghĩa duy vật” chủ yếu dựa vào sự tự kiểm soát và rất tư lợi nhưng có thể hợp tác vì lợi ích chung, và
(iii) những “người sáng tạo văn hóa” có ý thức cao về bản thân và mối liên hệ của họ với người khác và thiên nhiên, vì thế họ có tính bình đẳng cao, tự siêu vị kỉ và vị tha.
Các thế hệ trẻ hơn đang chuyển sang phần lớn là “những người sáng tạo văn hóa” để họ bình đẳng hơn, ít vật chất hơn và tự siêu vị kỉ hơn so với những người đi trước. Các nhà sáng tạo văn hóa nhận thức rõ hơn về mặt xã hội và sinh thái, do đó họ lo ngại về biến đổi khí hậu, chủ nghĩa quân phiệt quá mức cũng như việc tập trung vào cạnh tranh và lợi nhuận dẫn đến bất bình đẳng xã hội và bệnh tật thường xuyên ở các nước phát triển, bao gồm cả đau khổ về tinh thần và PD, ngoài các bệnh mãn tính về thể chất. Có hại cho sự thịnh vượng của cá nhân và tập thể, những thay đổi trong mô hình như vậy thường bị chính quyền người lớn tuổi phản đối nhằm bảo tồn truyền thống và quyền lực của họ bằng cách trì hoãn những thay đổi mà các thành viên tự siêu vị kỉ hơn trong xã hội nhận thấy là cần thiết cho một một xã hội lành mạnh và bền vững hơn.
Ví dụ, trong các xã hội duy vật, sự biểu hiện của tính tự siêu vị kỉ bị các chuẩn mực xã hội ngăn chặn khi còn trẻ, nhưng điều này không bền vững vì con người chắc chắn phải đối mặt với những tình huống cuối cùng mà họ không thể kiểm soát, chẳng hạn như biến đổi khí hậu khó lường, đau khổ và cái chết. Về mặt thực nghiệm, khả năng tự siêu vị kỉ bản thân là một thành phần quan trọng tạo nên khả năng con người sống hòa hợp với nhau và với thế giới tự nhiên.
Can Thiệp Đa Ngành 