Mặc dù bài này viết về rối loạn nuốt trên trẻ Bại não, nhưng các nhà lâm sàng có thể tham khảo một phần trên người có tổn thương não mắc phải như chấn thương, đột quỵ… Bài dịch từ trang http://www.cerebralpalsy.org

Chứng khó nuốt là một tình trạng nghiêm trọng cần theo dõi thận trọng và nếu có biến chứng, điều trị tích cực và ngay lập tức. Giống như nhiều khía cạnh khác của việc nuôi dạy trẻ bị Bại não, việc kiểm soát các triệu chứng sẽ giúp trẻ khỏe mạnh và phát triển.

Chứng khó nuốt khiến bạn khó nuốt

Một đứa trẻ bị Bại não có thể sẽ phải đối mặt với một số lo lắng về sức khỏe trong suốt cuộc đời của mình. Một trong những chứng phổ biến nhất – và gây khó chịu nhất về mặt quản lý – là chứng khó nuốt.

Thường được gọi là rối loạn chức năng vận động miệng, chứng khó nuốt là phổ biến hơn ở trẻ em bị Bại não mức độ trung bình đến nặng. Đây là một tình trạng nguy hiểm, nếu không được quản lý sai, có thể gây ra nhiều hậu quả đe dọa tính mạng, lên đến và bao gồm cả tử vong – chủ yếu do khả năng chặn đường thở của một người. Vì lý do đó, chứng khó nuốt phải được theo dõi một cách thận trọng bởi cha mẹ, người chăm sóc và các chuyên gia y tế.

Giống như các tình trạng khác liên quan đến Bại não, chứng khó nuốt có thể từ trung bình đến nặng; hình thức của tình trạng phụ thuộc vào phạm vi và tính chất của chấn thương sọ não của trẻ. Và, thật không may, đó là một tình trạng có thể không hiển thị với cha mẹ một cách rõ ràng.

Ngày nay, có một số chiến lược mà cha mẹ có thể sử dụng để giúp ngăn ngừa các biến chứng có thể phát sinh do rối loạn chức năng vận động miệng. Các chiến lược bao gồm mọi thứ, từ thay đổi chế độ ăn uống đến phẫu thuật.

Chứng khó nuốt là gì?

Chứng khó nuốt là một thuật ngữ y học chỉ tình trạng khó nuốt. Thông thường, nếu một người mắc phải tình trạng này, đó là do thực quản không thể di chuyển thức ăn và chất lỏng từ phía sau miệng của trẻ đến dạ dày. Sự phối hợp cơ ở mặt và cổ là một tập hợp các chuyển động phức tạp và tinh tế, cho phép một người thở, nuốt và nói chuyện. Người bị Bại não dễ bị suy giảm cơ lực, ngay cả ở vùng mặt và cổ.

Chứng khó nuốt có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng đó là một tình trạng khá phổ biến ở trẻ em bị Bại não hoặc các tình trạng khác ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương hoặc những trẻ đã bị chấn thương sọ não. Theo nghiên cứu y tế, có tới 90% trẻ em bị Bại não có thể có triệu chứng khó nuốt.

Một đứa trẻ thỉnh thoảng nuốt nhầm thức ăn hoặc chất lỏng có thể không mắc chứng khó nuốt, nhưng nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, trẻ nên được đánh giá về rối loạn chức năng vận động miệng.

Đối với trẻ em hoặc người lớn bị chứng khó nuốt, cảm giác như thể thức ăn bị đọng lại trong thực quản trước khi nó di chuyển vào dạ dày hoặc bị trào ngược. Một số người tiết lộ rằng có cảm giác như thể các cơ ở cổ và mặt hoạt động theo hướng ngược lại so với dự kiến ​​- khiến thức ăn di chuyển ngược lên hệ thống thay vì đi xuống một cách hiệu quả. Vì lý do này, thời gian cho ăn có thể trở nên khá đáng sợ đối với một đứa trẻ hoặc người lớn, vì chúng sợ rằng chúng không thể thở và nuốt cùng một lúc.

Có hai loại chứng khó nuốt. Bao gồm:

Chứng khó nuốt miệng họng – Dạng khó nuốt này là kết quả của những bất thường trong cơ và dây thần kinh của khoang miệng, hầu và cơ vòng thực quản. Chứng khó nuốt ở hầu họng thường liên quan đến trục trặc dây thần kinh và cơ, khiến cơ cổ họng yếu đi, do đó khó di chuyển thức ăn từ miệng xuống họng.

Chứng khó nuốt họng thực quản – Dạng khó nuốt này là kết quả của dị dạng cơ, hoặc trục trặc của cơ vòng thực quản dưới. Khi điều này xảy ra, nó có thể gây ra các vấn đề về nhu động; cảm giác như thể thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản (nghẹn).

Trẻ bị chứng khó nuốt phải chịu đựng một số triệu chứng khác nhau của tình trạng này, tùy thuộc vào bản chất và mức độ nghiêm trọng của chứng Bại não của trẻ. Một số triệu chứng liên quan này gây bất tiện hoặc khó chịu, nhưng những triệu chứng khác lại nghiêm trọng và phải được người chăm sóc và cha mẹ theo dõi. Đôi khi, chứng khó nuốt có thể gây ra các vấn đề không liên quan đến việc cho ăn; những trẻ bị nặng gặp khó khăn khi nói vì các cơ của chúng không thể kiểm soát đầy đủ các hợp âm của trẻ.

Các dấu hiệu liên quan đến lời nói của chứng khó nuốt bao gồm:

Rối loạn mất phối hợp vận động – Một kiểu nói chậm và thất thường do khó phối hợp cơ và thở.

Rối loạn đóng hầu mũi – Giọng nói bằng mũi do các dây thanh không thể mở và đóng chính xác.

Không có khả năng nói – Các cơ điều khiển dây thanh không được phối hợp đúng cách.

Thiếu khả năng cấu âm – Các cơ mặt, hàm, miệng và lưỡi không hoạt động đồng thời để tạo ra sự phối hợp giọng nói thông thường thích hợp.

Rối loạn lời nói hỗn hợp – Là sự kết hợp của một số triệu chứng của rối loạn lời nói.

Rối loạn lời nói kiểu co thắt cơ – Một giọng nói đều đều và khó phát âm các âm tiết riêng lẻ.

Mất lời mói – Các tín hiệu được gửi từ não chỉ huy việc nói bị ngưng. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phát âm các âm tiết riêng lẻ của trẻ.

Các dấu hiệu và triệu chứng của chứng khó nuốt liên quan trực tiếp đến việc cho ăn bao gồm:

Ngưng thở khi cho ăn – khi một người ngủ gật trong khi cho ăn.

Sặc – khi thức ăn thâm nhập vào thanh quản và đi vào đường thở bên dưới các nếp gấp thanh quản. Sặc có thể xảy ra theo nhiều cách.

Phản xạ nuốt chậm hoặc không có – khi phản xạ nuốt bị ngưng bất thường và thức ăn rơi xuống họng, đường thở vẫn mở và thức ăn có nguy cơ rơi vào đường thở trước khi phản xạ thực sự kích hoạt.

Khó khăn hoặc không muốn ăn.

Co thắt thực quản – ép thực quản.

Cảm giác nghẹn – cảm giác có vật cản trong cổ họng.

Odynophagia – có dấu hiệu đau khi nuốt.

Mất vận động miệng – không có khả năng thực hiện các cử động của miệng, chẳng hạn như mở hoặc đóng.

Phản ứng thể chất trong khi cho ăn, chẳng hạn như cau mày.

Nguyên nhân nào gây ra chứng khó nuốt?

Chứng khó nuốt có một số nguyên nhân khởi phát, bao gồm lão hóa, đột quỵ, chấn thương đầu hoặc bệnh trào ngược axit, hẹp thực quản và bất thường bẩm sinh. Nhưng đối với trẻ Bại Não, nguyên nhân thường được tìm thấy trong tổn thương sọ não ban đầu đã gây Bại Não.

Tùy thuộc vào bản chất của tổn thương não, các triệu chứng của trẻ có thể là hầu họng (bắt nguồn từ miệng hoặc hầu) hoặc thực quản (bắt nguồn từ thực quản).

Trẻ bị Bại não co cứng đặc biệt dễ bị chứng khó nuốt vì tình trạng co cứng có thể gây ra các cơn co thắt thực quản không kiểm soát được.

Một số dấu hiệu cho thấy trẻ mắc chứng khó nuốt là gì?

Khó nuốt không phải lúc nào cũng dễ dàng phát hiện ra. Nếu một đứa trẻ mắc chứng khó nuốt nhẹ, thỉnh thoảng ho hoặc nôn trớ có thể giống như những sự cố đơn lẻ. Khi điều đó xảy ra, cha mẹ có thể cho rằng trẻ đã tiêu thụ thứ gì đó không vừa ý với mình. Các dấu hiệu cho thấy trẻ mắc chứng khó nuốt cũng được xác định với các tình trạng khác ít nghiêm trọng hơn. Ợ chua có thể được coi là hậu quả của chế độ ăn uống của trẻ và việc kháng thức ăn thoạt nhìn có thể là kết quả của một trẻ kén ăn.

Nhưng nếu trẻ bị Bại não – thậm chí là trường hợp nhẹ – thì tốt hơn hết bạn nên nhờ bác sĩ chẩn đoán hoặc loại trừ chứng khó nuốt vì hậu quả của việc không theo dõi có thể đe dọa đến tính mạng.

Một số dấu hiệu cho thấy trẻ có thể gặp khó khăn khi nuốt bao gồm:

Đau lưng

Tức ngực

Nghẹn

Ho liên tục

Chảy nước dãi

Khô miệng

Mệt mỏi

Ợ nóng

Chảy nước mũi

Kháng lại việc cho ăn

Chậm chạp, thiếu năng lượng

Viêm họng

Mất nhiều thời gian để ăn

Đẩy lưỡi

Giảm cân không giải thích được

Chứng khó nuốt được chẩn đoán như thế nào?

Các bác sĩ sử dụng một số phương tiện để chẩn đoán chứng khó nuốt. Sau khi cha mẹ nhận thấy rằng trẻ nuốt không đúng cách, bác sĩ có thể sẽ hỏi về các triệu chứng thể chất của trẻ.

Bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh của trẻ và tiến hành khám sức khỏe.

Trong quá trình đánh giá này, bác sĩ sẽ kiểm tra:

Tình trạng cơ bắp

Tình trạng thần kinh

Cổ họng và miệng

Một số xét nghiệm cũng có thể được tiến hành để xác định những trục trặc nào đang xảy ra trong quá trình nuốt. Những xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ xác định những biện pháp can thiệp nào cần thiết để giúp trẻ nuốt đúng cách. Kế hoạch bữa ăn, thời gian, quy trình cho ăn và tính nhất quán của thức ăn cũng có thể bị thay đổi. Đối với một số xét nghiệm, bác sĩ có thể giới thiệu trẻ đến một nhà nghiên cứu bệnh học về giọng nói y tế hoặc một bác sĩ chuyên khoa xương khớp.

Các xét nghiệm mà bác sĩ có thể yêu cầu bao gồm:

Áp kế thực quản – Một xét nghiệm sử dụng một ống thông mỏng, linh hoạt để đánh giá chức năng của các cơ thực quản và liệu trẻ có bị co thắt thực quản hay không.

Thử nghiệm axit thực quản – Thử nghiệm này sử dụng một ống thông mỏng đưa qua mũi và đặt phía trên thực quản. Đầu của ống thông phát hiện mức axit, được đánh giá thông qua một máy ghi được gắn vào ống thông. Xét nghiệm cho các bác sĩ biết liệu một đứa trẻ có bị trào ngược axit hay không, tình trạng này cũng phổ biến ở những trẻ bị Bại não mức độ trung bình đến nặng.

Đánh giá nội soi linh hoạt với kiểm tra cảm quan hoặc nội soi – Bằng cách sử dụng một ống sợi quang có ánh sáng, bác sĩ có thể quan sát miệng, thực quản và dạ dày để tìm xem có vật cản hoặc rối loạn chức năng nào không và xác định chức năng của cơ chế nuốt.

Siêu âm – Một xét nghiệm sử dụng sóng âm thanh để xác định các vấn đề trong thực quản và các mô và cơ liên quan. Thử nghiệm xác định các đặc điểm của cơ, bao gồm cả độ dày.

Nghiên cứu nuốt qua ống soi video hoặc test nuốt bari sửa đổi – Một kỹ thuật viên sẽ xem X-quang về quá trình nuốt trong khi bệnh nhân nuốt thức ăn và chất lỏng có chứa bari. Điều này cho phép một kỹ thuật viên xác định và theo dõi các hoạt động trong thực quản và đường tiêu hóa. Thử nghiệm đặc biệt hiệu quả trong việc xác định loại thực phẩm phù hợp có tác dụng đối với bệnh nhân.

Những phương pháp điều trị, hoặc hạn chế ảnh hưởng của chứng khó nuốt?

Hầu hết chúng ta coi khả năng nuốt thức ăn và chất lỏng là điều hiển nhiên. Tuy nhiên, hành động nuốt vật lý là một quá trình phức tạp bao gồm hơn 50 cơ, hàng nghìn dây thần kinh và một số cơ để thực hiện trực tiếp.

Bởi vì hành động nuốt là tự nguyện, các bước riêng lẻ của nó phải được lên kế hoạch. Thức ăn phải được nhai kỹ để chuẩn bị nuốt và tiêu hóa. Tất cả thức ăn phải được chuyển từ miệng, qua hầu thanh quản và vào thực quản. Đảm bảo tất cả những điều này diễn ra theo cách phối hợp tinh tế được coi là một trong những quy trình phức tạp nhất của cơ thể.

Số lượng cơ chế lỗi byzantine hoạt động có thể dẫn đến một số biến chứng y tế, trong đó có một số biện pháp khắc phục tiềm năng. Những phương pháp mà bác sĩ đề xuất dựa trên các triệu chứng cụ thể và sức khỏe thể chất tổng thể của trẻ.

Mặc dù can thiệp phẫu thuật là một khả năng khác biệt đối với trẻ em có vấn đề nghiêm trọng về nuốt, nhưng các chuyên gia y tế thường khuyến nghị một số phương pháp điều trị không phẫu thuật như là bước đầu tiên. Các đề xuất sẽ được đưa ra sau khi chuyên gia y tế thực hiện các bài kiểm tra mở rộng để xác định điều gì đang xảy ra trong miệng của trẻ hoặc trong thực quản của trẻ.

Một số phương pháp can thiệp không phẫu thuật mà chuyên gia y tế có thể đề nghị bao gồm:

Thay đổi độ đặc của thức ăn hoặc chất lỏng – Đôi khi, nếu thức ăn quá rắn hoặc chất lỏng quá loãng, điều này có thể làm trầm trọng thêm khả năng nuốt thành công của trẻ. Khi điều này xảy ra, bác sĩ có thể hướng dẫn cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ nghiền nhuyễn thức ăn rắn, hoặc cắt thức ăn thành nhiều miếng nhỏ hơn để thay đổi kết cấu của nó. Ngoài ra, có thể khuyến nghị trẻ uống chất lỏng đặc hơn (hoặc được làm đặc hơn), thường dễ kiểm soát hơn khi trẻ đã vào miệng.

Gập cằm – Đôi khi, định vị giúp trẻ kiểm soát các cơ chế ảnh hưởng đến việc nuốt. Ví dụ, ép cằm gập xuống có thể hữu ích. Hành động này ngăn chặn khả năng thức ăn lọt vào khí quản khi nuốt.

Khuyến khích nhai – Đôi khi, trẻ có xu hướng nhai không kỹ thức ăn. Khi một đứa trẻ đang trải qua liệu pháp nói và ngôn ngữ, hoặc liệu pháp hoạt động, chủ đề này có thể được đề cập.

Bài tập cơ bắp – Các bài tập cụ thể thường được chuyên gia về lời nói và ngôn ngữ chỉ định có thể tăng cường các cơ được sử dụng để nuốt nhằm cải thiện sức mạnh và khả năng phối hợp.

Một đứa trẻ thường sẽ nhận được các dịch vụ để giải quyết chứng khó nuốt trong một cơ sở y tế, mặc dù thông tin được xác định chắc chắn về tình trạng của trẻ có thể được sử dụng trong các cơ sở trị liệu. Có thể kêu gọi một nhà chuyên gia về lời nói và ngôn ngữ và / hoặc một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký để giúp trẻ cải thiện khả năng nuốt và xác định kế hoạch cho ăn và bữa ăn thích hợp.

Những nơi mà một đứa trẻ có thể được điều trị bao gồm:

Trung tâm chăm sóc cấp tính

Phòng khám

Bệnh viện

Dịch vụ chăm sóc tại nhà

Cơ sở chăm sóc dài hạn và viện dưỡng lão

Phòng khám gia đình

Trung tâm phục hồi chức năng

Trong nhiều trường hợp, tình trạng của trẻ có thể quá nghiêm trọng để can thiệp, cần có các biện pháp can thiệp y tế tích cực hơn. Những can thiệp này có thể bao gồm thuốc, liệu pháp hoặc phương sách cuối cùng là phẫu thuật bao gồm:

Ống cho ăn – Nếu tình trạng của trẻ không đáp ứng với việc thay đổi chế độ ăn uống hoặc các can thiệp không phẫu thuật, có thể cần phải lắp một ống cho ăn để đảm bảo rằng trẻ nhận được tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển. Một ống dẫn thức ăn đi vào dạ dày bỏ qua tất cả các chức năng của miệng và thực quản, loại bỏ nhiều thách thức mà trẻ mắc chứng khó nuốt phải đối mặt.

Cắt cơ thắt thực quản bằng phương pháp phẫu thuật – Nếu cơ thắt được cắt để giảm áp lực gây ra khi nó không thể giãn ra, nó có thể giúp trẻ nuốt thức ăn mà không bị trào ngược ra ngoài.

Loại bỏ vật cản bằng phẫu thuật – Nếu có khiếm khuyết thực thể hoặc vật cản trên hầu của thực quản, can thiệp phẫu thuật có thể giải quyết chúng. Các vết thắt hoặc vòng thắt – có thể phát triển theo thời gian – có thể được loại bỏ qua nội soi. Trong trường hợp cần lỗ mở lớn hơn trong thực quản, bác sĩ phẫu thuật có thể chèn một quả bóng được bơm căng để tạo lỗ thông rộng hơn.

Tiên lượng sau khi điều trị phụ thuộc vào bản chất của bệnh Bại não của người đó và những loại khó khăn mà người đó đã trải qua khi nuốt. Trong một số trường hợp, có một sự cải thiện rõ rệt. Trong những trường hợp khác, cha mẹ sẽ luôn phải theo dõi tình trạng của trẻ.

Những rủi ro của việc không điều trị chứng khó nuốt là gì?

Không điều trị chứng khó nuốt hoặc quản lý tình trạng đúng cách có thể dẫn đến một số hậu quả về sức khỏe cho trẻ, đó là lý do tại sao nếu cha mẹ có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy vấn đề nuốt tồn tại, họ phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

Chứng khó nuốt không được điều trị có thể dẫn đến:

Hẹp thực quản – Đây là tình trạng hẹp thực quản có hệ thống do sự phá hủy các hạch phó giao cảm của thực quản, khiến cơ thắt thực quản dưới không thể giãn ra, mở và đưa thức ăn vào dạ dày.

Các vấn đề về thở hoặc hô hấp – Trong số các mối quan tâm nghiêm trọng nhất mà cha mẹ sẽ có đối với trẻ bị Bại não, việc hít phải xảy ra khi chất lỏng xâm nhập vào phổi, dẫn đến nhiễm trùng. Điều này có thể khiến một người bị nghẹt thở hoặc đóng đường thở. Bất kỳ tình huống nào trong số này đều có thể đe dọa tính mạng của trẻ, đặc biệt là trẻ dễ bị tổn thương về mặt y tế.

Mất nước – Tình trạng này vẫn tồn tại khi một người không nhận đủ chất lỏng để duy trì sự sống – họ mất nhiều chất lỏng hơn so với lượng chất lỏng giữ lại. Nếu kéo dài , mất nước có thể dẫn đến một số vấn đề nghiêm trọng, bao gồm phù não, sốc giảm tuần hoàn, suy thận, hôn mê và trong trường hợp nghiêm trọng là tử vong.

Suy dinh dưỡng – Nếu trẻ gặp vấn đề về nuốt, các triệu chứng này gây đau đớn và khó chịu đến mức trẻ có thể không muốn ăn thức ăn. Điều này có thể đặc biệt phiền phức đối với trẻ sơ sinh, trẻ có thể không bú bình hoặc thức ăn vì cảm giác của chúng. Khi một đứa trẻ lớn lên, có thể khó duy trì trọng lượng cơ thể bình thường hoặc phát triển mạnh vì thiếu chất dinh dưỡng tiêu thụ.

Viêm phổi – Hút dịch mãn tính có thể dẫn đến viêm phổi, nhiễm trùng nặng và viêm một hoặc cả hai phổi.

Khi được điều trị đúng cách, chứng khó nuốt là một tình trạng có thể được kiểm soát, nhưng đây là tình trạng phải được đánh giá, lập kế hoạch và theo dõi đúng cách.

Tôi có thể giúp con mình đối phó với chứng khó nuốt bằng cách nào?

Giống như nhiều tình trạng liên quan đến Bại não, chứng khó nuốt có thể khó ứng phó hàng ngày. Nỗi sợ hãi không thể thở được, hoặc cảm giác thức ăn bị tắc nghẽn trong cổ họng có thể gây ra lo lắng về việc ăn uống, mỗi khi đói. Nhưng có một số cách kết hợp với việc tìm kiếm phương pháp điều trị mà cha mẹ có thể sử dụng để hỗ trợ một đứa trẻ đang đối mặt với tình trạng khó nuốt.

Đầu tiên là dạy đứa trẻ cách thưởng thức bữa ăn của chúng một cách cẩn thận. Khi trẻ đến tuổi có thể chọn và chọn bữa ăn, cha mẹ có thể chỉ ra cho trẻ hiểu rằng điều quan trọng là phải ăn chậm để trẻ có thể thưởng thức được thức ăn. Điều này sẽ giúp những đứa trẻ đã phát triển sự xung đột về việc ăn uống hiểu rằng những rắc rối mà chúng gặp phải có thể được kiểm soát trong nhiều trường hợp. Tương tự như vậy, hiểu được động lực của quá trình cho ăn sẽ có nghĩa là cha mẹ ít có khả năng vội vàng cho con ăn và hiểu được sự cần thiết của việc điều chỉnh nhịp độ chậm hơn.

Nếu trẻ có ống ăn, cha mẹ có thể nói với trẻ rằng ống này là cửa ngõ giúp trẻ có thể tham gia vào các hoạt động của mình. Bằng cách giúp trẻ em hiểu được vai trò của ống dẫn thức ăn, chúng có thể cảm thấy tự giác hơn về việc sử dụng ống này.

Cha mẹ nên gặp một nhà ngôn ngữ trị liệu và một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký để hiểu thấu đáo về tình trạng của con họ, đồng thời được hướng dẫn và đào tạo thích hợp về lập kế hoạch và chuẩn bị bữa ăn, các khuyến nghị về chế độ ăn uống, nghi thức định vị, bài tập trị liệu và kỹ thuật cho ăn. Sự tự tin đạt được sẽ chuyển thành một quá trình được cải thiện cho phép trẻ giảm bớt lo lắng khi ăn.